168 onderwijsleergesprek mijn leerlingen hardop laten denken’ (Bert). ‘Omdat ik het ontzettend leuk vind om met die leerlingen in gesprek te zijn, om te horen wat ze denken, om ze uit te dagen. Ik kan mijn enthousiasme daarin aan de leerlingen overbrengen, zowel door uit te leggen, als door vragen te stellen. Die gesprekken improviseer ik grotendeels op basis van ervaring. Als in het onderwijs de spontaniteit weg is, en niets aan het toeval wordt overgelaten, alles wordt gecontroleerd, als het een soort machine is, dat vind ik verschrikkelijk. Het is zo belangrijk om te kunnen inspelen op wat er op dat moment speelt.’ (Yoram). Harm vertelt dat hij het onderwijsleergesprek ook het meest gebruikt, maar daar ook nadelen van ziet: ‘Toen ik mezelf op video terugzag viel me op dat ik zelf steeds de leidende persoon was, het ging altijd via mij. Nu ben ik aan het kijken hoe ik het meer bij leerlingen kan leggen. Omdat ik denk dat ze er dan nog meer uit kunnen halen. Als het allemaal via mij gaat dan is er vaak minder ruimte voor leerlingen om zelf na te denken of met hun eigen voorbeelden te komen. Dus daarmee ontneem ik de leerlingen ook echt iets. (...) Er zijn ook altijd leerlingen die nooit hun vinger opsteken. (…) Er zijn ook leerlingen die wel een idee hebben, maar nog niet een soort van afgerond idee wat ze willen delen en dan gebeurt er niets met dat onafgeronde idee. Terwijl het juist, als ze in klein comité zitten, dan kunnen ze daar wel iets mee. Dus toen ben ik gaan nadenken hoe ik meer werkvormen kan kiezen waarin leerlingen wat zelfstandiger bezig gaan met een probleem.’ Veilig leerklimaat De meeste docenten noemen een veilig leerklimaat als een noodzakelijke voorwaarde voor de filosofieles, met name voor het voeren van het klassikale gesprek. Desiree is hierover het meest concreet met het benoemen van de regels voor de filosofieles om een denkgemeenschap te maken van de klas: ‘Niks is stom. Er is er altijd één aan het woord. Met zijn allen denk je meer dan alleen.’ Ze geeft het voorbeeld van een leerling die aan het begin van het jaar weggedoken achterin de klas zat en niets zei. Nu deze leerling zich veilig voelt in de klas is dat compleet veranderd: ze steekt vaak haar vinger op om iets te zeggen en deelt persoonlijke dingen met de klas. Desiree geeft een paar voorbeelden van wat er in de tussentijd is gebeurd is om een band met deze leerling op te bouwen en haar veilig te laten voelen. Ze blikt hier later op terug: ‘Daarom is het voor mij enorm belangrijk om een goede band met die leerlingen te hebben, want als ik dat niet heb, dan kan dit namelijk niet. Ik doe al die ordedingen via relaties.’ Harm benadrukt het belang van een veilig leerklimaat in verband met de persoonlijke onderwerpen waar het in de filosofieles vaak over gaat: ‘Vragen gaan vaak over hun eigen belevenissen. Waar het kan, is het mooi de theorie te laten
RkJQdWJsaXNoZXIy MjY0ODMw