36 Voor het examenprogramma van filosofie op havo en vwo is Blooms taxonomie aangepast, waarbij vier filosofische vaardigheden onderscheiden worden: begrijpen, analyseren, creëren en kritiseren. De laatste wordt samengevat als ‘kritisch denken’, waaronder valt: ‘oordelen, waarderen, evalueren, voor- en tegenargumenten geven en standpunt bepalen’ (CvTE 2020, p. 24). De nadruk ligt hier met name op de cognitieve aspecten van kritisch denken. Vreemd genoeg wordt de affectieve taxonomie, onder andere door Bloom ontwikkeld, in deze context veel minder vaak gebruikt. Deze affectieve taxonomie (Krathwohl et al., 1964) bestaat uit: - Receiving / Attending - willingness to become aware - Responding - appreciating or internalizing - Valuing - accepting, preferring, becoming committed to - Conceptualizing / Organizing - incorporating into a value system - Characterizing by value - orientation toward / identification with Dat is een gemis, omdat kritisch denken in brede zin (de ‘strong sense’ van Richard Paul) niet alleen een kwestie is van cognitieve vaardigheden, maar een sterke houdingcomponent heeft. Die houding hangt samen met affectieve aspecten, zoals de ‘willingness to become aware’. Kritisch denken op deze manier opgevat heeft ook een morele component, in de zin het bepaalde waarden vooronderstelt, zoals het openstaan voor andere perspectieven. Bovendien zijn ethiek en sociale filosofie onderdelen van het filosofiecurriculum in de bovenbouw, waar inhoudelijk morele vragen aan de orde zijn, zoals: Wat is een goede handeling? of: Wat is een goede samenleving? Vakdidacticus Floor Rombout heeft hiervoor aandacht in haar onderzoek naar ‘waardegeladen kritisch denken’, dat gedefinieerd wordt als: “logisch consistent en zelfkritisch redeneren gericht op het vellen van een waardeoordeel over wat nastrevenswaardig is om te vinden of doen in een bepaalde situatie” (Rombout et al, 2018, p.46). Behalve de logisch-filosofische en de psychologische benadering van kritisch denken, noemt Rombout als derde benadering van kritisch denken die vanuit de kritische pedagogiek (ib., p.51), waarin kritisch denken niet als een individuele aangelegenheid wordt beschouwd, maar gericht is op het onderzoeken van waarden en vooronderstellingen die verbonden zijn met leven en handelen in sociale praktijken. Als eerste kenmerk voor onderwijs in waardegeladen kritisch denken wordt gesteld “dat er sprake moet zijn van een dialoog waarin leerlingen de ruimte hebben om
RkJQdWJsaXNoZXIy MjY0ODMw