65 geen lessen te observeren aan het begin en aan het eind van het jaar. Ik gaf de docenten geen specifieke opdrachten voorafgaand aan de les, behalve dat ik ze vroeg om mij de doelen voor de les te mailen. Verder zei ik ze dat ik geïnteresseerd was in de interactie tussen docent en leerlingen, en dat lessen waarin toetsen werden afgenomen, meer dan de helft uit zelfwerkzaamheid bestond of een groot deel van de les video werd gekeken daarom niet in aanmerking kwamen voor observatie. Ook deze keuze heeft beperkingen: ik heb daardoor waarschijnlijk meer lessen dan gemiddeld gezien waarin klassikale gesprekken voorkwamen. Ik heb bovendien voornamelijk geselecteerd op deze klassikale lesmomenten en niet op individuele activiteiten van leerlingen. Ik heb bijvoorbeeld geen schriftelijke opdrachten bij het onderzoek betrokken, terwijl schrijven ook een belangrijke manier kan zijn om ruimte te scheppen om te denken. Per docent was het traject voor het verzamelen van onderzoeksmateriaal als volgt: 1) Startinterview over de opvattingen over het vak en de eigen werkwijze (ongeveer anderhalf uur) 2) Observatie en nabespreking van 5 lesuren filosofie, verspreid over meerdere weken. Per les: a) Lesobservatie (video- en audio-opname, lessen gemiddeld 50 minuten) b) Vragenlijst over de les, ingevuld door alle leerlingen in de klas (laatste 5 minuten van de les, schriftelijk) c) Gesprek over de les met ongeveer drie leerlingen (ongeveer een kwartier, audio-opname) d) Nagesprek over de les met de docent, aan de hand van de stimulated recall methode, waarbij fragmenten uit de les op video worden teruggekeken (ongeveer een uur, audio-opname) 3) Eindgesprek met de docent over de gemaakte selectie van interviews en lesfragmenten (ongeveer een uur, enkele jaren na de geobserveerde lessen, audio-opname) Bij kwalitatief onderzoek is saturatie een criterium om te bepalen hoeveel onderzoeksmateriaal als voldoende wordt beschouwd. Aan dit criterium is voldaan als het toevoegen van meer data geen nieuwe inzichten meer oplevert (Boeije, 2010). Dat is bij het onderzoeken van unieke lespraktijken een lastig toe te passen criterium. Door het afnemen van verschillende interviews te combineren met het
RkJQdWJsaXNoZXIy MjY0ODMw